Alles over de glazen lampenkap

Een lampenkap is iets waar je bijna nooit over nadenkt. Dat een lamp een kap heeft is toch vanzelfsprekend? Nou, dat is lang niet altijd zo geweest!
Wanneer we in de geschiedenis duiken blijkt dat de lampenkap in het begin van de 18e eeuw in Parijs is ontstaan. Het enige licht dat er daarvoor was, kwam van de zon of wanneer het donker was van kaarsen of van vuur. Buiten op straat was dus geen verlichting tenzij je met een kaars of vuurtje rond ging wandelen. Dus hoe is de glazen lampenkap dan ontstaan?

Donkere steegjes of fel licht

Heel vroeger gebruikte men kaarsen van dierlijk vet die men aanstak om licht te verkrijgen. Dat was de brandstof voor vlammen waar licht vanaf kwam. Pas in de 18e eeuw is straatverlichting ontstaan, voor het eerst in Parijs. De lichten hingen aan touwen die over de straten waren gespannen. Dit waren glazen dozen met een ijzeren frame en talgkaarsen. Dat waren kaarsen van schapen- of rundervet en soms walvistraan.
Later verving men deze talgkaarsen door olielampen. Toen in het midden van de 19e eeuw elektriciteit opkwam, verving men de olielampen door de eerste elektrische straatlantaarns. Dit waren felle, verblindende booglampen op hoge palen, die niet alleen een fel licht produceerden, maar ook zeer diepe schaduwen creëerden, wat een eng gevoel gaf op straat.

De noodzaak voor een glazen lampenkap

Om dit licht zachter te maken zodat men het ook binnen in huis kon gaan gebruiken, werden voor het eerst glazen lampenkappen gemaakt. Een glazen lampenkap zou niet smelten of vlam vatten met de hoge temperaturen.
Deze glazen kappen werden zo populair dat de lampen nog steeds werden gemaakt terwijl dat niet per sé meer nodig was om het felle licht te filteren. De gloeilamp werd in 1879 namelijk uitgevonden. Ondanks dat was men al zo gewend aan de lampenkap, dat het een belangrijk onderdeel werd van interieurontwerp. Net zoals kandelaars werden gemaakt van zilver en goud en gegraveerd met aangepaste ontwerpen en allerlei frivoliteit, zo had de gloeilamp ook zijn eigen accessoire nodig vond men. Zo werd de lampenkap een modern symbool van comfort en zorgde het voor sfeer in huis.
Tegen het einde van de 19e eeuw experimenteerden kunstenaars en ontwerpers met de vorm van de lampenkap. De Amerikaanse kunstenaar Louis Comfort Tiffany begon lampenkappen van gebrandschilderd glas te maken die doen denken aan glas-in-loodramen.

Naast Tiffany zijn er vele glaskunstenaars geweest die prachtige glazen lampenkappen hebben ontworpen zoals Muller Frères. De Muller Frères waren Franse glasblazers in Lunéville, Frankrijk. Ze stonden bekend om de productie van art nouveau glaswerk in prachtige kleuren en vormen.

De kleuren van glazen lampenkappen

Door dat het interieur steeds belangrijker werd, kwam er meer en meer aandacht voor verlichting. Verlichting moest een passend onderdeel worden van het interieur, niet enkel maar een gebruiksobject. Er werd steeds meer geexperimenteerd met kleur. Glas krijgt zijn kleur voornamelijk door er metaaloxiden aan toe te voegen. In ondertaande tabel zie je welk metaaloxide zorgt voor welke kleur:

Kleur	Toevoeging
Dieprood	Koperoxide, zinkoxide en tinoxide
Wijnrood	Goud en Selenium
Robijnrood	Goud of goudchloride
Signaalrood en oranje	Cadmiumsulfide en Selenium
Geel tot oranje	Zilver
Geel	Antimoon en lood
Signaalgeel	Cadmiumsulfide
Ambergeel	Zwavel of koolstofoxides
Geelbruin	Titanium
Geelgroen	Kaliumzout (Kaliumdichromaat) of uranium
Midden tot donker groen	Koper en ijzeroxide
Middengroen	Chroom
Smaragd groen	Kaliumzout
Blauwgroen	Kaliumzout en koperoxide
Turkoois blauw	Koperoxide of carbonaat
Licht blauw	IJzeroxide
Donkerblauw	Kobaltoxide of carbonaat
Paars	Mangaan of goud en kobalt
Violet	Neodymium
Rose	Selenium
Bruin	Nikkel of selenium en ijzer
Zwart	Kobalt en koper  of Natriumpermanganaat (vaak is zwart in werkelijkheid heel donker paars)
Wit	Kryoliet of tinoxide
Grijs	Mangaan en ijzer

Het maken van de kap

Glazen kappen vervaardigen is een echt vak. Glas is een mengsel van siliciumdioxide, sodium carbonaat en calcium. Kort gezegd zand, soda en kalk. Deze stoffen worden verhit tot ongeveer 1500 graden Celsius in een smeltoven. Glasblazers werken met speciale materialen onder extreem hoge temperaturen. Om de kleuren tot leven te wekken voegen ze metaaloxides aan het glas toe en wordt het glas verhit. Met speciale metalen gereedschappen wordt de vorm in of uit de kap geduwd terwijl de kap op een metallen staaf gehouden wordt en op een balk of tafel wordt rond gedraaid. Dit proces wordt meerdere keren herhaald. Om een gerokte glazen vintage lampenkap te krijgen wordt de kap terwijl hij nog heet is heen en weer gezwaaid en tegelijkertijd gedraaid.
Het werk gebeurt altijd met minimaal twee personen. Als de glazen lampenkap naar wens is gevormd wordt hij in de oven nog afgebakken. Omdat dit proces kostbaar en tijdsintensief is zijn vintage glazen lampenkappen kunstwerkjes op zich.

Een zeldzame glazen lampenkap

De meest zeldzame glazen lampenkappen zijn de kappen in blauw en in mintgroen. Dit heeft hoogstwaarschijnlijk te maken met de kosten van de metaaloxides die nodig zijn om deze kleuren te krijgen. Had je het vroeger breed dan kon je je meer zeldzame kleuren glas veroorloven. Aan het einde van de 18e eeuw vertelde kobaltblauw glas aan de buitenwereld dat de eigenaar ervan welvarend was. Door de zeldzaamheid zijn deze kappen nu ook weer gewild. Vooral de kleuren okergeel, amber en helder glas zijn goed te vinden, maar mintgroen en blauw zijn een stuk lastiger!

Met de ontwikkeling en verspreiding van plastic als goedkoop, gemakkelijk te produceren en transporteerbaar alternatief, daalde de glasproductie in alle kleuren, maar vooral het dure kobaltblauwe glas. Plasticen en stoffen kappen kwamen meer en meer in het interieur naar voren. Vintage glazen lampenkappen worden dus nóg zeldzamer en daardoor is het ook leuker om ze te zoeken en vinden. De collectie Vintage Vedette® lampen blijft continu uitbreiden. Laten we zeggen dat ik een verzamel tik heb ontwikkeld waarmee ik andere mensen weer een extra lichtpuntje kan geven voor hun interieur!